“We moeten af van het systeem dat ouders bijna verplicht om een label – denk aan ADHD of autisme – te zoeken om op school hulp te krijgen voor hun kind.” Dat zegt minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA). Vanaf september 2026 laat ze veertig scholen experimenteren met regulier en buitengewoon onderwijs onder één dak. Dat is exact wat ze al doen in de Matadi-school in Leuven. We vroegen hen waarom dit zoveel beter werkt.

Ingrid De Vos, Het Laatste Nieuws, 1 december 2025

Vier jaar geleden waren er op de Matadi-site twee basisscholen: een voor regulier en een voor buitengewoon onderwijs, vertellen de directeurs Nena Erzeel en Jona Van den Bossche. “Ze deelden de speelplaats, voor al het overige was er een strikte scheiding. Een andere schoolpoort, een ander uurrooster. Twee directeurs werkten alleen voor hun eigen school.”

Tot ze besloten het beste van die twee werelden te combineren. Nena komt uit het gewone basisonderwijs maar hier zitten alle kinderen samen in de klas. “Heel soms lukt het ons niet. Als we een kind zien vertrekken naar het buitengewone onderwijs, voelen we ons een beetje gefaald.”

Vanuit zijn ervaring in het buitengewoon onderwijs begreep Jona dat élk kind gebaat is bij de leeromstandigheden die voor kinderen met autisme worden gecreëerd. 

“We zijn allemaal een beetje autistisch. In een prikkelarme en voorspelbare omgeving werken we allemaal beter.”

De filosofie van de Matadi-tandem is radicaal: bezorg ieder kind de beste leeromgeving. De school zette fors in op structuur. Elke klas is hetzelfde ingericht. Op het bord een dagindeling: iedere leerling weet wat volgt en de afspraken zijn voor alle kinderen dezelfde. In elke klas is er een stille werkplek voor wie écht even rust nodig heeft. Zo moeten kinderen met extra zorgnoden niet naar een apart circuit waar ze nog moeilijk uitgeraken.

De directeurs grijpen naar een oude, Afrikaanse wijsheid. “It takes a village to raise a child. Een kind met specifieke noden heeft een nóg sterker dorp nodig om alle kansen te kunnen grijpen. Zodra je een kind weghaalt van de buurtschool, stopt de connectie met vriendjes om de hoek. Zo missen ze sociale leerkansen.”

Anders kijken

De cruciale veranderingen die ze doorvoerden, zie je ook in de lerarenkamer: logopedisten, ergotherapeuten en opvoeders zitten er samen met de leerkrachten uit het buitengewone én het reguliere circuit. Van den Bossche schetst welk verschil deze samenwerking maakt voor een kind dat moeilijk schrijft.

Klassieke aanpak: “De leerkracht geeft extra schrijfoefeningen. Die leveren soms geen resultaat op. Blijkt dit probleem ernstig, dan volgt de raad aan de ouders om een traject op te starten buiten de school. Zo kunnen ze een gespecialiseerde kinesist of therapeut zoeken.”

Matadi-aanpak: “Onze experten kijken ànders. Een geschreven woord? Dat is een aaneenschakeling van bolletjes, lusjes en kruisjes. Met het kind gaan ze oefenen om die lusjes te maken met grote bewegingen, pas daarna op papier.”

Wat deze school niet wil, is een concentratie van alleen zorg. “We hebben de expertise voor lichte mentale beperking, leerstoornissen of autisme. Maar we willen een afspiegeling van de buurt. Ook kinderen met een hogere begaafdheid kunnen hier terecht. Dat kan met maatwerk in graadklassen. Rond een groep van ruim zestig kinderen staan vier leerkrachten. Zij geven wiskunde en Nederlands op drie verschillende niveaus. Voor sterke leerlingen kunnen we de lat hoger leggen.”

Dat is waar minister Zuhal Demir (N-VA) naartoe wil. De nood aan een hervorming is acuut. In Vlaanderen zitten zes op de honderd leerlingen in het buitengewoon onderwijs. Het Europese gemiddelde is minder dan twee. Zonder ingrijpen kampt het buitengewoon onderwijs de komende jaren met een groot capaciteitsprobleem. Voor kinderen die het echt nodig hebben, is er soms geen plaats. Maar er zijn ook kinderen die in principe in het gewoon onderwijs thuishoren, die wel tijdelijk extra ondersteuning nodig hebben.

Af van systeem

Demir: “Er klopt iets niet. We zijn kinderen in de steek aan het laten die extra aandacht hard nodig hebben. Komt het door overmatig labelen? Dat laten we nu onderzoeken. Maar één ding is duidelijk: we moeten af van een systeem dat ouders bijna verplicht om een label (zoals ADHD, autisme... red.) te zoeken om hulp te krijgen. Ondersteuning moet volgen uit wat een kind nodig heeft, niet uit een papiertje. Dat is eerlijker voor iedereen.”

Hulp van logopedisten en ergotherapeuten voor elk kind dat er nood aan heeft... Mooi, maar wie betaalt dat? Neen, er is geen gigantische pot geld gevonden. Een leerling uit het buitengewoon onderwijs kost de overheid nu drie keer meer dan een kind op een gewone school. Als de expertise van beide schooltypes wordt gedeeld, kan elk kind - ongeacht zijn of haar noden - groeien en bloeien.

“Tegelijk verminderen we de druk op leerkrachten en maken we het systeem eenvoudiger. Maar dat is een werk van lange adem”, aldus Demir. Afgelopen vrijdag legde ze op de Vlaamse regering de strategie en het tijdspad vast om de hervorming in goede banen te leiden.

Dichter bij huis

Tegen 2040 moeten alle scholen functioneren als ‘scholen voor iedereen’. De minimumdoelen zijn er voor elk kind hetzelfde, ongeacht zijn of haar zorgnoden. Maar ook het leven van veel gezinnen wordt eenvoudiger, gelooft Demir. “Leerlingen die ondersteuning nodig hebben, zullen niet per se naar een school ver van huis moeten.”

De opstart is al gepland voor 1 september 2026. In een eerste fase testen veertig pioniersscholen hoe onderwijs voor iedereen vorm kan krijgen. In ‘campusscholen’ bundelen gewoon en buitengewoon onderwijs hun expertise onder één dak. Ook CLB-medewerkers en leerondersteuners maken deel uit van hun multidisciplinaire teams. Zo kunnen ze ook samenwerken met eerstelijnspsychologen, de jeugdhulp en inburgering. Scholen mogen onderwijsassistenten inzetten voor hulp op groepsniveau.

Of het buitengewoon onderwijs tegen 2040 zal verdwijnen? Demir is niet blind voor de intensieve ondersteuningsnoden van een beperkte groep leerlingen. “Buitengewoon onderwijs blijft er voor kinderen die het echt nodig hebben, maar we reserveren het voor hen op meer inclusieve campusscholen. We kijken daarvoor naar Estland en Engeland waar een sterke en hoge onderwijskwaliteit hand in hand gaat met een inclusiever systeem.”