Het volledige artikel van Klaas Maenhout, DS 19 april 2024.

Zeker 160 jongeren zitten al weken of maanden thuis omdat er geen plaats meer is voor hen in het secundair onderwijs, nadat ze hadden moeten vertrekken van hun huidige school. “Die jongeren komen in een carrousel terecht die uiteindelijk niet meer op een school eindigt. Dat is bijzonder pijnlijk.”

Meer dan 160 leerlingen uit het secundair onderwijs in Antwerpen-stad hebben momenteel geen plaats op school. Ze moesten in de loop van het schooljaar van school veranderen of werden definitief uitgesloten, maar kunnen nergens anders terecht. Ze zitten al weken of maanden thuis en dat zal wellicht de rest van het schooljaar zo blijven.

Dat blijkt uit een rondvraag van De Standaard en wordt bevestigd door het LOP, het Lokaal Overlegplatform Secundair. In totaal volgen de scholen en de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) zo’n tweehonderd dossiers nauw op. “De situatie is dramatisch. Dit het is hoogste aantal dat we ooit gekend hebben”, zegt Ann Huybrechts, coördinerend directeur secundair onderwijs voor het GO! in Antwerpen.

Tachtig procent van de jongeren zonder school wacht op een plaats in de eerste graad B-stroom of een arbeidsmarktgerichte opleiding, bevestigt LOP Antwerpen. Het stropt het meest in het tweede jaar van de B-stroom. Vijftien procent van alle leerlingen zonder school staat daar momenteel op een wachtlijst. Ook in andere opleidingen staan er enkele tientallen jongeren op de wachtlijst. Het gaat onder meer om haarzorg, verzorging, elektriciteit en beweging en sport.

De leerlingen zonder school zijn bijzonder kwetsbare jongeren. “We hebben een groep leerlingen die grensoverschrijdend gedrag vertonen en die scholen niet meer de baas kunnen”, zegt Huybrechts. “Die jongeren komen in een carrousel terecht die uiteindelijk niet meer op een school eindigt. Dat is bijzonder pijnlijk. Ze worden schoolloos, omdat we niet genoeg capaciteit hebben en als school onvoldoende ondersteund worden om deze problematieken te ondervangen.”

“We beginnen op 1 september al jaren met een plaatstekort. Jongeren hebben vaak geen vrije keuze en maken daardoor een negatieve beslissing. Dat demotiveert hen.”

De problematiek is daarom nog groter. Behalve de zeer zichtbare groep zonder school is er ook een minder zichtbare groep die niet op haar plaats zit, stellen de CLB’s vast. “Een groep jongeren moet eigenlijk van richting en van school veranderen, maar kan dat niet door plaatsgebrek. Ouders en leerlingen bellen ons dagelijks of we al een school hebben gevonden, maar we kunnen hen niet helpen. Het creëert afstand en maakt moedeloos”, zegt een CLB-medewerker die anoniem wenst te blijven.

Transferlijst

Het verhaal is herkenbaar in de scholen. “Die jongeren die zonder school vallen, zijn maar een deel van het probleem. Een ander effect is dat jongeren in een klas blijven zitten waar ze niet willen zijn”, zegt Dirk Lenaerts, coördinerend directeur in Hoboken. “Zelfs als ouders en leerlingen meegaan in het advies om van richting te veranderen, komen ze tot de vaststelling: we raken nergens binnen. Uiteindelijk blijft de leerling dan in die klas zitten, vaak met alle gevolgen van dien – zoals gedragsproblemen.”

De conclusie voor de groep jongeren zonder school is hard: “Dit is helaas de snelste weg naar schooluitval zonder diploma”, zegt ­Lenaerts. De secundaire scholen sloten enkele jaren geleden al een gentlemen’s agreement om na de paasvakantie zo weinig mogelijk leerlingen uit te sluiten om de chaos niet nog groter te maken. “Maar ook dat staat onder druk”, zegt Huybrechts.

Door de urgentie gaan de scholen nu nog een stap verder. Sinds deze week is er, samen met het LOP, een ‘transferlijst’ opgesteld. Leerlingen die uit een school gezet werden, komen op die lijst terecht. Als er in een andere school in hetzelfde jaar en dezelfde richting ook een leerling wordt buitengezet, is een wissel mogelijk. “Onze ambitie is om zo snel mogelijk een school te vinden, waardoor leerlingen niet thuiszitten”, zegt Lenaerts.

Overal wachtlijsten

Het toenemende aantal thuiszitters hangt samen met de stijging van het aantal definitieve uitsluitingen in Antwerpen. Dat aantal zakte nog wel vóór en tijdens corona, maar is sindsdien weer gestegen naar het oude niveau. “Dit schooljaar werden nog net geen vierhonderd leerlingen uitgesloten in Antwerpse scholen”, klinkt het bij LOP-secundair.

Scholen en CLB’s worstelen ondertussen met een enorme zorgnood voor deze groep. “Er zijn overal wachtlijsten: voor psychologen, voor time-outprojecten, noem maar op”, zegt Huybrechts. “De gevolgen van schoolloos zijn worden daardoor alleen maar groter. Jongeren die maanden hebben thuisgezeten, vinden in september nog moeilijker aansluiting in hun nieuwe school.” Het kabinet van schepen van Onderwijs Jinnih Beels (Vooruit) wenst niet te reageren.