Het adviesrapport ‘Evolutie naar scholen voor iedereen’ van de onafhankelijke commissie inclusief onderwijs gaat uit van een directe relatie tussen een inclusief onderwijssysteem en kwaliteitsonderwijs. Ze geeft daarmee aan dat de keuze om te evolueren naar een inclusief onderwijssysteem ingegeven is door een streven naar kwaliteitsonderwijs voor iedereen. 

Het is dus eigenlijk geen keuze maar een vanzelfsprekende noodzaak.

Hoezo? 

Kwaliteitsonderwijs is inclusief onderwijs

Elk kind heeft recht op  ‘kwaliteitsonderwijs’ maar wat verstaan we daar onder? Bedoelen we hoog scoren in de internationale rankings? Richten we ons op de prestaties van de goed presterende, van de laag presterende leerlingen of de gemiddelde leerlingen? Verwijzen we naar de doorstroom en/of meeste slaagkansen in het hoger onderwijs? Of nemen we het aantal spijbelaars, schorsingen, thuiszitters en ongekwalificeerde uitstroom mee? ... Er bestaat natuurlijk niet één definitie van kwaliteitsonderwijs. De meeste definities belichten ook nog eens verschillende facetten. De Unesco schreef er een lijvig rapport[i] over.

Volgens UNICEF is kwaliteitsonderwijs een onderwijs waarin kinderen en jongeren hun talenten kunnen ontwikkelen en dat bijdraagt tot economische weerbaarheid van onze samenleving en sociale cohesie. Kwaliteitsonderwijs combineert uitmuntendheid en gelijke onderwijskansen. Het is in ieders belang dat de kwaliteit van het onderwijs in al onze scholen maar zeker ook voor al onze leerlingen opgekrikt wordt. Volgens de PISA onderzoeken[ii] is Vlaanderen nl. een regio’s waar de sociale context van opgroeiende kinderen in grote mate een invloed heeft op schoolprestaties en studiekeuze.[iii]

Samengevat kunnen we stellen dat ‘Kwaliteitsonderwijs’ onderwijs is dat via effectief onderwijs een zo groot mogelijke diversiteit aan leerlingen (ongeacht de ondersteuningsnoden) samen tot leren en participeren te krijgen binnen een schoolse context.

Anders gezegd: 

• Een school die daar in slaagt met een meer divers publiek realiseert meer kwaliteitsvol onderwijs dan een school die hetzelfde realiseert met een minder diverse of meer homogene groep. 
• Een diverse school met weinig schooluitval die op de Vlaamse testen even hoog scoort als een weinig diverse school waar leerlingen onderweg worden (weg)geselecteerd, heeft een beter onderwijs.

Dichter bij huis hebben we o.a. het Referentiekader Onderwijskwaliteit (ROK). Onderwijs wordt kwaliteitsvol geacht wanneer het leidt tot resultaten op het vlak van de leerprestaties van de lerenden, de (leer)loopbaan van de lerenden, de outcomes van het onderwijs (vervolgonderwijs en aansluiting op de arbeidsmarkt) en de tevredenheid van diverse actoren.[iv]Het verschil met de internationale benadering is al snel duidelijk.

Inclusief onderwijs is kwaliteitsvol onderwijs

Een inclusieve school is voortdurend op zoek naar hoe de diversiteit aan leerlingen (al dan niet met ondersteuningsnoden) samen tot leren te brengen. Zij vertrouwen in de ontwikkeling van elk kind, hebben de schoolorganisatie hieraan aangepast, stemmen professionaliseringsactiviteiten hier op af, werken hierrond samen met externen en zoeken voortdurend opportuniteiten en hulpbronnen om de school, het team en het onderwijs te versterken. 

Dit uit zich ook in meer onderwijskwaliteit op de klasvloer:

• Leerkrachten spelen proactief in op de diversiteit in de klas. Lesmateriaal, lesactiviteiten worden daar vooraf op afgestemd. 
• Er is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, elke leerling is de verantwoordelijkheid van alle leerkrachten en onderwijsprofessionals betrokken op de school. 
• Het onderwijs vraagt teamwerk. Daar profiteren niet alleen de leerlingen maar ook alle leerkrachten van. De leerkracht staat er nooit alleen voor.
• Een goede samenwerking met externen en ouders is noodzakelijk. Daarnaast worden er nog andere hulpbronnen geactiveerd zoals de medeleerlingen of mensen in de buurt. Ook de school staat er niet alleen voor en heeft zich zo georganiseerd dat samenwerking inherent is aan de schoolwerking.
• Inclusief onderwijs creëert vanzelf een positief leerklimaat. Hoe leerlingen zelf omgaan met diversiteit en verschillen is onderdeel van het onderwijs. Onderzoek leert dat er in inclusieve scholen weinig tot niet gepest wordt en het welbevinden van leerlingen en leerkrachten er hoog is.
• Inclusief onderwijs vraagt een voortdurende professionalisering. Samen leren geldt niet alleen voor de leerlingen ook voor de leerkrachten. Professionalisering heeft een duidelijke plaats binnen de organisatie van de school, de school is een lerende organisatie. 

Het mag duidelijk zijn dat binnen de evolutie om tot inclusief onderwijs te komen al heel wat hefbomen zitten om onderwijs te realiseren dat elke leerling ten goede komt. 

Ja maar, wat met de leerprestaties?

Diverse onderzoeksrapporten [v]tonen aan dat in een goed ondersteund inclusief onderwijs de leerlingen met specifieke ondersteuningsnoden meer en beter leren dan in een apart onderwijs. Een negatieve impact op de andere leerlingen is er niet, integendeel, omdat zij mee profiteren van de extra handen, bepaalde aanpassingen, divers leermateriaal, de aandacht voor verschillen, ... presteren ook zij vaak beter.

Hoe je het ook draait of keert, de kern van inclusief onderwijs of de school voor iedereen is ‘goed onderwijs’. ‘Goed onderwijs’ is de beste ondersteuning. Iedereen profiteert van ‘goed onderwijs’, maar de meest kwetsbare leerlingen het meest. 

Zo zie je maar, ... kwaliteitsvol onderwijs (in zijn geheel) is enkel kwaliteitsvol wanneer het kwaliteitsvol is voor iedereen. Een onderwijsysteem dat hiervoor geen apart segregerend onderwijs voor nodig heeft is duurzamer en meer kwaliteitsvol dan een onderwijs dat hiervoor wel een apart systeem voor nodig heeft. In scholen voor iedereen of binnen inclusief onderwijs, is kwaliteitsvol onderwijs zowel voorwaarde als gevolg.

[i] Unesco. (2005). Education for all : the quality imperative. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

[ii] https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/programme-for-international-student-assessment-pisa 

[iii] https://www.unicef.be/nl/beleidsbeinvloeding/beleidswerk-themas/kwaliteitsvol-onderwijs

[iv] Referentiekader voor OnderwijsKwaliteit Vlaanderen. Synthese resultaten stakeholdersbevraging fase 1 oktober - november 2015 link: https://onderwijs.vlaanderen.be/sites/default/files/2021-07/ROK-1.pdf

[v] A summary of the evidence on inclusive education (EASNIE, 2016) gebaseerd op 280 studies in 25 landen,